De pandemie als versneller van standaardisatie in de zorg?
De mens heeft altijd behoefte gehad aan standaardisatie, al is het maar om elkaar beter te kunnen begrijpen. Een goed voorbeeld hiervan vind ik het ontwerp van de gezamenlijke wereldtaal Esperanto. Toch is dit geen succes geworden. Ook het metrische meetsysteem is nog steeds niet overal ter wereld in gebruik. Waarom blijkt standaardisatie in de praktijk makkelijker gezegd dan gedaan?
Redenen die hier vaak voor genoemd worden zijn veranderende machtsposities, verschil tussen ideologieën en de behoefte aan een eigen identiteit. Herkenbaar? Overigens zijn er voorbeelden te noemen waar standaardisatie wél goed is gelukt is. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de tijd: één minuut is één minuut, waar dan ook ter wereld.
“Eenduidige standaarden verhogen de kwaliteit, voorspelbaarheid en veiligheid van de zorg”
Ook de zorg heeft behoefte aan standaardisatie. Eenduidige standaarden verhogen de kwaliteit, voorspelbaarheid en veiligheid van de zorg. Daarnaast maakt standaardisatie gegevensuitwisseling tussen zorgverleners mogelijk en draagt het bij aan wetenschappelijk onderzoek.
Standaardisatie in opkomst
De afgelopen jaren is er veel gebeurd op het vlak van standaardisatie. Denk aan het toenemende gebruik van terminologiestandaarden (SNOMED), classificatiesystemen (Omaha/ NANDA) en informatiestandaarden (zorginformatiebouwstenen, HL7). Belangrijke versnellers zijn de VIPP-programma’s en stichting MedMij.
Ook op het gebied van zorgprocessen is standaardisatie in opkomst. Richtlijnen en behandelkaders geven handvatten voor de ontwikkeling van onderbouwde protocollen, behandelprogramma’s en zorgpaden. Toch zie je in de praktijk dat organisaties hier vaak een eigen identiteit aan toevoegen, gedreven vanuit de doelstellingen en cultuur van de organisatie, afdeling of het specialisme.
Versnelling van standaardisatie binnen de zorg
Juist nú is de behoefte aan standaard protocollen en gezamenlijke behandelprogramma’s erg groot. Kan een pandemie (zoals COVID-19) zorgen voor een versnelling van standaardisatie binnen de zorg?
Het gebrek aan kennis over dit virus speelt hierbij waarschijnlijk een belangrijke rol, maar de noodzaak tot (inter)nationale samenwerking vereist ook een hoge mate van standaardisatie. Tegelijkertijd wordt de recentelijk opgedane kennis over het virus laagdrempelig gedeeld en verspreid. De manier waarop de afgelopen maanden op grote schaal gestructureerd en ongestructureerd data wordt verzameld en gedeeld is uniek. In de verschillende zorgsectoren zijn op korte termijn standaard datasets ontwikkeld die breed worden aanvaard en aangeleverd. Voorbeelden hiervan zijn de COVID-19 infecties op de Nederlandse IC’s en het corona-onderzoek in verpleeghuizen. Analyse van de uitkomsten vormen een belangrijke basis voor het RIVM en de beroepsverenigingen in het opstellen van handreikingen, adviezen en behandelkaders. Of deze vervolgens ook één-op-één gehanteerd worden in de organisaties moet nog blijken. Het laat ons zien dat standaardisatie op basis van gedeelde data werkelijkheid kan worden in de zorg.
Standaardisatie tussen de verschillende zorgsectoren blijkt ook nu nog lastig
De ziekenhuizen leken steeds meer grip te hebben op hoe zij haar medewerkers konden beschermen met de beschikbare middelen. Er werden duidelijke afspraken gemaakt wie in welke situatie wat voor middelen diende te gebruiken. Dit terwijl er vanuit de thuiszorg en verpleeghuizen zorgwekkende signalen kwamen. Juist dáár leek verwarring te zijn over wie op welk moment wat voor middelen diende te gebruiken. Dit werd nog extra versterkt door het rumoer over schaarste van beschermingsmiddelen in deze sectoren. Dit laatste is inmiddels vanuit landelijke initiatieven goed gefaciliteerd.
Door het ‘cross’-zorgsector delen van protocollen en ervaringen kan van elkaar worden geleerd. Zo kunnen nieuwe inzichten uit de ene sector, als basis genomen worden voor ‘best-practises’ binnen de andere onderdelen van de zorg.
Wat wordt de erfenis van de pandemie op gebied van standaardisatie? Ik zou wensen dat ik daar het antwoord op had. We hebben in deze tijd van crisis ervaren wat er allemaal mogelijk is zonder onnodig te vervallen in details en maatwerk, en door kruisbestuiving over de eigen (organisatie) muren heen.
